ノリの悪い日記

古今東西の映画、ポピュラー音楽、その他をいまここに交錯させながら随想します。

陥没地帯 (240)

前の記事の続き.

有理数  \dfrac{p}{q} ( q \neq 0, p,  q は自然数で互いに素) の連分数展開,

\displaystyle{
\dfrac{p}{q} = a_0 + \dfrac{1}{a_1+\dfrac{1}{a_2+\dfrac{1}{\ddots \dfrac{1}{a_{n-1}+\dfrac{1}{a_n}}}}}
}

で, 第  1 近似 \displaystyle{
\frac{p_1}{q_1}} は,

\displaystyle{
\frac{p_1}{q_1}  = a_0}

から,  p_1 = a_0,  q_1 =1 となる.

 2 近似 \displaystyle{
\frac{p_2}{q_2}} は,

\begin{eqnarray}
\frac{p_2}{q_2}  
&=& a_0 + \frac{1}{a_1}
\\&=& \frac{p_1}{q_1}  +  \frac{1}{a_1}
\\&=& \frac{a_1p_1 +q_1}{a_1q_1}
\\&=& \frac{a_1p_1 +1}{a_1q_1}
\end{eqnarray}

から,  p_2 = a_1p_1+1,  q_2 = a_1q_1 となる.

 3 近似 \displaystyle{
\frac{p_3}{q_3}} は, 第 2 近似の  a_1 a_1 + \dfrac{1}{a_2} に置き換えればよいから,

\begin{eqnarray}
\dfrac{p_3}{q_3}  
&=& \dfrac{\left(a_1+ \dfrac{1}{a_2}\right)p_1 +1}{\left(a_1+ \dfrac{1}{a_2}\right) q_1}
\\&=& \dfrac{a_2(a_1p_1 +1)+p_1}{a_2(a_1q_1)+q_1}
\\&=& \dfrac{a_2p_2+p_1}{a_2p_2+q_1}
\end{eqnarray}

から,  p_3 = a_2p_2+p_1,  q_3 = a_2q_2+q_1 となる.

 n \geq 3 のとき, 第  n 近似 \displaystyle{
\frac{p_n}{q_n}}

\begin{eqnarray}
\frac{p_n}{q_n}  
&=&  \frac{a_{n-1}p_{n-1} +p_{n-2}}{a_{n-1}q_{n-1} +q_{n-2}}
\end{eqnarray}

と仮定すると, 第  (n+1) 近似 \displaystyle{
\frac{p_{n+1}}{q_{n+1}} } は, 第  n 近似の  a_{n-1} \displaystyle{a_{n-1}+ \frac{1}{a_n}} で置き換えればよいから,

\begin{eqnarray}
\dfrac{p_{n+1}}{q_{n+1}}  
&=&  \dfrac{\left(a_{n-1}+ \dfrac{1}{a_n}
\right)p_{n-1} +p_{n-2}}{\left(a_{n-1}+ \dfrac{1}{a_n}\right)q_{n-1} +q_{n-2}}
\\&=&  \dfrac{a_n(a_{n-1} p_{n-1} +p_{n-2})+ p_{n-1}}{a_n(a_{n-1} q_{n-1} +q_{n-2})+ q_{n-1}}
\\&=&  \dfrac{a_np_n+ p_{n-1}}{a_nq_n + q_{n-1}}
\end{eqnarray}

となる.

さて, 第  n 近似と第  (n-1) 近似の差を求めると,

 \displaystyle{
\frac{p_{n}}{q_{n}} -\frac{p_{n-1}}{q_{n-1}} =\frac{p_{n}q_{n-1} - p_{n-1}q_{n}}{q_{n-1}q_{n}}
}

となるが,

 \displaystyle{
p_{n}q_{n-1} - p_{n-1}q_{n}
\\= (a_{n-1}p_{n-1} + p_{n-2})q_{n-1}
\\\quad - p_{n-1} (a_{n-1}q_{n-1} + q_{n-2})
\\= p_{n-2}q_{n-1} - p_{n-1}q_{n-2}}
 \displaystyle{
= -(p_{n-1}q_{n-2} -p_{n-2}q_{n-1} )
\\ \cdots
\\= (-1)^{n-2}(p_{2}q_{1} -p_{1}q_2 )
\\=(-1)^{n}
}

となる.

したがって, 有理数を連分数展開したときに,  a_0 = 0 も個数に含めた  a_i の個数が奇数個の場合, もとの正の有理数から, 直前の近似分数を引くと, 分子は,  -1 となり, 偶数個の場合は,  1 となる.

※ 無理数の分数近似の例:

 \begin{eqnarray}
 \sqrt{10} 
&=&3 + (\sqrt{10}-3)
\\&=& 3 + \frac{1}{3+\sqrt{10}}
\end{eqnarray}

したがって、

\displaystyle{
\sqrt{10} = 3 + \dfrac{1}{6+\dfrac{1}{6+\dfrac{1}{6+\dfrac{1}{6 + \cdots} } }}
}

 p_1 = 3, q_1 =1
 p_2 = 19, q_2 =6

 p_3 = 6\cdot 19+3 = 117
 q_3 = 6\cdot 6 +1 = 37

 p_4 = 6\cdot 117 +19  = 721
 q_4 = 6\cdot 37 +6 = 228

 \begin{eqnarray}
\frac{p_4}{q_4} &=& \frac{721}{228} 
\\&=& 3.16228\cdots
\end{eqnarray}